Alexandre Dumas (1824-1895), còn gọi là Dumas con. Tiểu thuyết gia, kịch tác gia rất danh tiếng của văn học Pháp thế kỷ 19.
Thân thế
Sinh ngày 28-7-1824 tại Paris, là con ngoại hôn của đại văn hào Alexandre Dumas (Dumas cha).
Thuở nhỏ của Dumas con được ít người biết tới, kể cả Dumas cha. Mẹ ông thì gửi ông vào trường nội trú Bourbon ở Paris năm mới 9 tuổi (1833). Tuy rất chán nhưng ông vẫn học giỏi và luôn đứng nhất ở các môn.
Lẽ ra ông phải học luôn ở đó đến năm 19 tuổi, nhưng do sức khoẻ kém và thể trạng ngày càng suy nhược, nên ông đã trốn khỏi trường vào năm 17 tuổi, trong một chuyến đi “đổi gió” mà nhà trường cho phép.
Vào đời, ông mới nếm mùi đắng cay là thế nào, nhưng còn đỡ hơn quay lại trường. Thế là Dumas con quyết định đến sống với cha, nhưng do Dumas cha lúc này đang túng thiếu và nợ nần chồng chất, chỉ một thời gian sau Dumas con đã khăn gói lên đường cùng với số tiền trợ cấp kha khá. Lúc này ông đi lại với kỹ nữ Marie Duplessis, người sẽ được ông viết vào kiệt tác Trà hoa nữ, với tên Marguerite Gautier.
Từ lúc đó (1842) trở đi, vì muốn bù lại những năm tháng ngột ngạt trống trải ở trường nội trú, Dumas con đã lao vào ăn chơi trác táng, đem hết tiền bạc để chơi gái và lui tới các tụ điểm chơi bời thường xuyên, được tiếp đãi như một quý tộc.
Lúc này có lẽ hơn bao giờ hết, Dumas con thấy rõ bản chất nhơ nhớp của tầng lớp quý tộc, thượng lưu đang thịnh hành bấy giờ. Lòng cảm thông với những số phận gái giang hồ, và khinh bỉ bọn quyền quý đã khắc sâu trong các tác phẩm của ông sau này.
Nhưng trước đến 21 tuổi (1844), ông đã xài hết tiền trợ cấp, ngoài ra còn nợ thêm 5 vạn quan. Không ăn chơi được nữa lại còn phải giải quyết số nợ khổng lồ, trong khi nghề ngỗng, gia tài đều không có, Dumas con đã lao vào cuộc mưu sinh bằng ngòi bút- nghề đã giúp Dumas cha trả được món nợ còn khổng lồ hơn gấp bội trong vài năm trước.
Bằng thiên tài vốn có, những tiểu thuyết và kịch bản giá trị lần lượt ra đời, Dumas con trả hết được nợ nần lại còn tạo ra một khoản tiền lớn đủ để gọi là giàu có.
Thấy rõ tấm gương người cha nổi tiếng của mình, ông không dám ăn xài phung phí để có lúc phải bán nhà, lẩn trốn ra nước ngoài, mà chỉ chuyên tâm vào sáng tác.
Từ năm 1851 đến 1864, ông chỉ viết kịch, nhiều kịch bản được đón nhận nhiệt liệt, trong đó có những câu chuyện còn mãi với tâm trí công chúng, như là: Trà hoa nữ, Giới giang hồ, vấn đề tiền bạc, Diane de Lys…
Năm 1874, Dumas con được cử vào viện Hàn Lâm Pháp (50 tuổi).
27-12-1895, khi đang viết vở Đường đi đô thị Thèbes thì Dumas con phát bệnh và qua đời. Hưởng thọ 71 tuổi.
Sự nghiệp
“Không biết làm gì hơn, tôi đành bước vào nghề Văn vậy”, đó là cách Dumas con giải thích cho việc chọn lựa nghề cầm bút của mình. Ông viết văn ban đầu chỉ là để gom tiền trả nợ, nhưng càng lúc càng hay, khiến cũng không nỡ bỏ ngang, như ý định thời trẻ được.
Năm 1845, tiểu thuyết đầu tiên: Péchés de Jeunesse (cái tội của tuổi trẻ) ra đời, chưa được đón nhận mấy. Dần dà với các truyện Les aventures de 4 femmes et d’un perroquet (cuộc phiêu lưu của 4 bà và con két), Le Bijou de la Reine (Phục sức của hoàng hậu)…tên của Dumas đã quen dần với độc giả.
Nhưng phải đến năm 1848, khi truyện La dame aux Camélias (Trà hoa nữ) ra đời, Dumas con xem như đã bước lên bục cao nhất trong giới văn sĩ. Tác phẩm được mọi tầng lớp đón nhận nồng nhiệt. Lúc này ông bắt đầu tập tành viết kịch, vở Atala ra đời cũng khá thuyết phục.
Sau khi La dame aux Camélias được phát hành khắp nước, Dumas con đã trả hết được món nợ. Nhưng ông vẫn viết văn tiếp, tiếp nối cuộc thành công với các tác phẩm như là Bác sĩ Servand (1849), Césarine (1849), Tristan le Roux (1850), Nhiếp chính vương Mustel (1850), Diane de Lys (1851)….
Sau 1851, sự nghiệp văn chương của Dumas con bị gián đoạn, do ông nhận được lời mời viết kịch từ nhiều sân khấu lớn. Thế là La dame aux Camélias (1852), Diane de Lys (1851)...được chuyển thể thành kịch bản. Tiếp theo, lần lượt là Le Demi-Monde (Gái giang hồ), La question d’Argent ( vấn đề tiền bạc, 1857), L’en fant naturel (đứa con ngoại hôn, 1858), Un Père prodigue (Người cha hoang phí, 1859) …ra đời. Dumas con lần thứ hai bước lên đỉnh cao danh vọng, nhưng ở lĩnh vực khác: kịch tác gia.
Được yêu thích trong công chúng, cộng với số tiền lãi kiếm được sau các buổi diễn kịch, Dumas con biết mình không dứt khỏi cái nghiệp cay đắng có, ngọt bùi có này. Ông vẫn viết tiếp, dù không còn bị áp lực tiền bạc, nợ nần nữa.
Nhưng trời không chiều người, năm 1860, ngay lúc đang rất hứng thú say mê và có nhiều ý tưởng mới, thì ông lại bị bệnh đau nửa đầu rất nặng. Phải nghĩ dưỡng sức trong 4 năm mới viết tiếp tiểu thuyết cuối cùng: L’Ami des Femmes (Bạn của các bà, 1864).
Xem như rũ bỏ được một gánh nặng, mặc dù bao nhiêu người tiếc nuối, ông rảnh tay viết tiếp nhiều kịch bản có giá trị: Những ý tưởng của bà Obaray (1857), La Princesse Georges (Công chúa Georges, 1871), La Femme de Claude (Vợ của Claude,1873), Monsieur Alphonse (Ông Alphonse, 1874), Người xa lạ (L’Etragère, 1876), La Princesse de Bagdad (Công chúa thành Bagdad (1881), Denise (1885), Francillon (1887), Vài vở kịch ngắn (Nouveaux entr’actes, 1890)…
Năm 1895, khi kịch bản Những con đường đô thị Thèbes còn chưa hoàn tất thì ông qua đời. Sau 50 năm viết lách, Dumas con để lại cho hậu thế không chỉ là luồng tư tưởng bác ái bao la, mà còn có những lời dạy đời ngày càng quá mức qua các vở kịch, nên cũng có phe chống đối (số ít), có phe lại bày tỏ thiện cảm hết mực với đại văn hào này.
Trà hoa nữ (tiếng Pháp: La Dame aux camélias)
Được viết khi Dumas con 24 tuổi, là tác phẩm khẳng định tài năng và đưa ông lên đến đỉnh cao danh vọng. Truyện được dịch ra nhiều thứ tiếng: Anh, Đức, Ý,…
Bốn năm sau đó, theo lời khuyên của một người bạn trong gia đình, Trà hoa nữ được Dumas con chuyển thể thành kịch bản. Cùng với sự ủng hộ tận tình của người cha, vở kịch Trà hoa nữ thành công mỹ mãn, trở thành kịch bản được diễn đi diễn lại nhiều lần nhất trên thế giới.
Nội dung Trà hoa nữ kể về mối tình bất thành của anh nhà giàu Duval với cô kỹ nữ Marguerite, một đề tài tưởng đâu là quen thuộc, nhưng bằng ngòi bút sắc sảo cộng với tình cảm bao dung mà tác giả muốn truyền tải, truyện được độc giả đón nhận không ngần ngại, dù là giới quý tộc, cái giới bị hạ thấp hơn cả cô kỹ nữ trong truyện.
Còn “Trà hoa nữ” Marguerite Gaultier trở thành nhân vật văn học thu hút và chiếm được nhiều tình cảm của người ta hơn hết: Nữ nghệ sĩ Eugénie Donche, người diễn thành công nhất trong vai trò Marguerite đã diễn kịch này đến hơn 500 lần, mà lần nào khán giả cũng phải khóc theo, nhất là đoạn cô kỹ nữ đang hấp hối.
Người ta tính riêng tại nước Pháp, kể từ sau thế chiến II đến 1960, đã có 300 lần Trà hoa nữ của Dumas con được đưa lên kịch, lúc này vai Marguerite do cô đào Edwige Feuillère đóng.
Đến lúc công nghiệp điện ảnh phát triển, Trà hoa nữ vẫn còn là đề tài nóng bỏng: các phim Trà hoa nữ của Pháp, Đan Mạch, Mỹ, Ý…thay phiên nhau ra đời.
